فهرست مطالب
فصلنامه فضای جغرافیایی
پیاپی 21 (بهار 1387)
- 184 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
- تاریخ انتشار: 1387/04/20
- تعداد عناوین: 9
-
صفحه 1روستای صخره ای میمند در 32 کیلومتری شمال شرقی شهرستان شهربابک در استان کرمان واقع شده و از باستانی ترین سکونتگاه های انسانی است که خانه های کنده شده در صخره های آن تعامل شگفت بین مردمان این روستا و طبیعت را نشان می دهد. این روستا از شگفتی های تمدنی- فرهنگی و تاریخی ایران است که خانه های آن در بستری طبیعی با تشکیلات زمین شناسی که کنگلومرایی است و دو لایه عمده را می توان در روستای میمند تشخیص داد که جنس لایه بالایی سخت تر از لایه پایینی است و این وضعیت موجب حفر سکونتگاه هایی در بدنه های شیبدار دو تپه اصلی با شیب تند شده و ارتفاع متوسط آنها از خط القعر تا خط الراس در حدود 80 متر برآورده است. هدف این مقاله معرفی این روستا از لحاظ قابلیت هایی است که آن را به عنوان یک مکان جذب گردشگری در سطح ایران و جهان مورد توجه قرار داده می باشد. این مقاله بر اساس اسناد و مدارک موجود و مشاهدات شخصی به نگارش درآمده است.
کلیدواژگان: میمند، گردشگری، روستای صخره ای -
صفحه 25سیستان دشت پهناور و حاصلخیزی پیرامون دریاچه هامون می باشد. بنابر پژوهش های علمی انجام شده، سیستان یکی از مراکز تمدنی مهم در محدوده جغرافیایی شرق فلات ایران بوده است. یکی از عمده ترین این مراکز شهر سوخته می باشد. شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران قرار دارد و یکی از مهم ترین شهرهای ماقبل تاریخ در ایران به حساب می آید. فعالیت های باستان شناسی و کاوش در این محوطه باستانی نشان می دهد که شهر سوخته مهم ترین مرکز تمدن و تجارت در قبل از 5 هزار سال پیش بوده است. شهر سوخته یک محوطه تاریخی مهم در ایران بوده و برخی اکتشافات آن نظیر تصویر یک بز در حال حرکت بر روی یک کوزه که نخستین انیمیشن در جهان محسوب شده و نیز نخستین عمل جراحی مغز و بسیاری از نخستین های دیگر نشان دهنده اهمیت فوق العاده این محوطه باستانی بی نظیر است. این تحقیق ضمن بررسی پیشینه تاریخی شهر سوخته و عظمت باستان شناسی آن به کنکاش در زمینه بهره برداری فرهنگی بویژه بحث توریسم تمدنی مبتنی بر آثار این شهر پرداخته و به این نتیجه رسیده که متاسفانه هیچ تناسبی بین عظمت و وضیت گردشگری این شهر تاریخی وجود ندارد. در خاتمه راهکارهای لازم جهت پویایی توریسم شهر سوخته ارایه شده است.
کلیدواژگان: شهر سوخته، سیستان، شهرت و عظمت، توریسم -
صفحه 45تغییرات شدید نرخ آب بر اثر بروز خشکسالی های دهه اخیر در آبادی های شمال غرب شهرستان مشهد، اثرات وسیعی بر فعالیت های اقتصادی و اجتماعی جوامع روستایی داشته است. تغییرات آب بها بویژه در مورد آب قنوات نواحی روستایی چشمگیرتر بوده است. کمبود شدید منابع آب در بسیاری از آبادی های دهستان شاندیز موجب کاهش سطح زیر کشت، افت راندمان محصولات و تلفات دامی زیادی شده است. دهستان شاندیز با بیش از 330 کیلومترمربع وسعت به عنوان یک منطقه ییلاقی در پایکوه های بینالود واقع شده که بعد از خشکسالی با تغییرات شدیدی در افزایش نرخ آب بهاء مواجه بوده است. بیش از 50% چشمه ها خشک شده و در نتیجه کاهش دبی قنوات و چاه ها موجب افزایش نرخ خرید و فروش و اجاره آب بویژه در روستاهای تیپ پایکوهی و دشت شده است. نتایج این مطالعه آشکار ساخت که میانگین حق الاجاره یک ساعت آب قنات در سال برای آبادی های دهستان شاندیز از 90 هزار تومان در سال 1375 (اوایل خشکسالی) به 525 هزار تومان در سال 1385 افزایش یافته است. چنین روند فزاینده ای در مورد آب بها در طول پنجاه سال اخیر در آبادی های این منطقه بی سابقه بوده است.
کلیدواژگان: تغییر نرخ آب، حقابه قنات و چاه، خشکسالی، آب بها -
صفحه 67عنصر بارش یکی از مهم ترین شاخص های تعیین کننده اقلیمی هر ناحیه جغرافیایی محسوب می گردد. در سال های اخیر منطقه آذربایجان بویژه شهرستان مرند شاهد نوسانات قابل توجهی در نزول بارش های سالانه بوده است. این فرایند اقلیمی با حاکمیت پدیده خشکسالی و تبعات بسیار منفی هیدرولوژیکی، بیولوژیکی، کشاورزی و اقتصادی همراه گردیده است. به منظور درک اولیه شرایط اقلیم بارش شهرستان مرند، کلیه مشاهدات بارندگی (جمع آوری شده از ایستگاه های محلی، کلیماتولوژی و سینوپتیک موجود در منطقه) توصیف و مدل سازی شدند. با توجه به اهداف اصلی تحقیق، در مرحله اول، کلیه داده های موجود در یک پایگاه اطلاعات اقلیمی منطقه ای سازماندهی گردید. در مرحله دوم، با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری امکان استخراج متغیرهای آماری و گرافیکی به آسانی میسر شد. در مرحله نهایی، به منظور مدل سازی توزیع مکانی مقادیر بارش در محدوده شهرستان مرند، از سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده گردید. نتایج حاصله نشان می دهد که توزیع زمانی مقادیر بارش دارای نوسانات قابل توجهی است. ضمنا توزیع مکانی بارش های فصلی و سالانه نیز دارای تغییرات مشخصی در محدوده مورد مطالعه است و به نظر می رسد متاثر از شرایط توپوگرافیک منطقه بوده باشد.
کلیدواژگان: شهرستان مرند، توصیف ویژگی های بارش، توزیع زمانی و مکانی -
صفحه 85یخبندان وضعیتی است که در آن حداقل دمای هوا به زیر صفر درجه سانتی گراد نزول می کند. آگاهی دقیق از نوسانات تاریخ های وقوع یخبندان می تواند ما را در برنامه ریزی های مربوط به فعالیت های روزانه مخصوصا فعالیت های کشاورزی که در برابر نوسانات دمایی حساس می باشند، یاری نماید. در این مقاله نوسانات تاریخ های وقوع اولین یخبندان های پاییزه و آخرین یخبندان های بهاره در چهار آستانه دمایی (صفر تا 2/2-)A= و (4/4- تا 2/2-)=B و (6/6- تا 4/4-)=C و (6/6- و کمتر)=D در شهرستان اهر، در طی دوره آماری 1365 تا 1384 مورد مطالعه قرار گرفت. بعد از استخراج تاریخ های وقوع اولین یخبندان های پاییزه و آخرین یخبندان های بهاره، با مبدا قرار دادن اول مهر به عنوان مبدا تقویم ژولیوسی، روز شمارهای یخبندان ها در آستانه های مذکور به دست آمد و نرمال بودن داده ها با توزیع نرمال در حدود اطمینان 95% به اثبات رسید. سپس برای مطالعه نوسانات یخبندان ها به تعیین فاصله اطمینان برای میانگین تاریخ های وقوع یخبندان به روش تی تست در حدود اطمینان 9/99% و95% و90% و80% و60% پرداخته شد و معناداری آزمون در هر مورد با مقادیر پی (P) کوچکتر از 01/0 و 05/0 به اثبات رسید. نتایج حاصله نشانگر نوسانات شدید تاریخ های وقوع یخبندان در چهار آستانه مذکور در فصل بهار نسبت به یخبندان های پاییزه است.
کلیدواژگان: نوسانات یخبندان های بهاره و پاییزه، روزشمار ژولیوسی، دمای حداقل روزانه، توزیع نرمال، آزمون تی (t) -
صفحه 101نگاهی گذرا به نمونه های ساختمان های روستایی در نواحی گوناگون کشور، بیانگر بهره برداری هوشمندانه اهالی از مواد و مصالح موجود در دسترس و تلاش برای بهره گیری هرچه بیشتر از آنها برای برآورد نیازهای ساختمانی شان است. مصالح مزبور شاید از لحاظ فنی و بالاخص استحکام، از ضعف و دوام کمتری برخوردار باشند، ولی انتخاب و نحوه بکارگیری آنها جوابگوی بسیاری از مسایل اجتماعی، اقتصادی و حتی زیست محیطی ساکنان آنهاست. در مقاله حاضر ضمن ارزیابی نقش و میزان تاثیرگذاری مصالح ساختمانی به کار رفته در ساختار فیزیکی- کالبدی واحدهای مسکونی جهت تعیین میزان همبستگی و پیوند بین عوامل فوق از روش همبستگی «پیرسون» استفاده می شود. جامعه آماری تحقیق حاضر را، 15 روستا از روستاهای استان آذربایجان شرقی با ویژگی های متفاوت توپوگرافی (کوهستانی، دامنه ای، دشتی و جلگه ای) تشکیل دهند.
کلیدواژگان: مصالح ساختمانی، ساختار فیزیکی، مساکن روستایی، تحلیل همبستگی -
صفحه 117
یکی از مهم ترین معضلات شهرها بافت های ناکارآمد و فرسوده شهری است. مشکلات عدیده ای که فرسودگی بافت در ابعاد مختلف برای مدیریت شهری و مسوولان پیش آورده، ابتدا از نظر فرسودگی کالبدی و نارسایی ابتدایی ترین زیرساخت های شهری ناشی می شود. در پی آن، جابجایی جمعیت و جایگزین شدن جمعیت مهاجر و ناهمگن، و به طور کلی جایگزین شدن اقشار نازل اجتماعی در این محله ها که گسترش ناهنجاری های مختلفی از قبیل ناهنجاری های اجتماعی، مشکلات فرهنگی و گاه مشکلات سیاسی، از پیامدهای عمده ای هستند که همگی در فرسودگی و ناکارآمدی بافت های فرسوده شهری ریشه دارند. بی توجهی چندین ساله به این محله ها (مثلا عدم اتخاذ سیاست هایی که به سرمایه گذاری برای نوسازی و رونق این بافت ها بیانجامد، با عنایت به امکان های بالقوه بسیار وسیع این محله ها از جمله ی کاستی های مدیریت شهری بوده) به بروز مشکلات بسیاری انجامیده است. دامنه فرسودگی برخی از این محله ها به گونه ای است که با وقوع یک زلزله متوسط، وقوع فاجعه دور از انتظار نیست. بافت های فرسوده نوعی بیماری در ساختار مناطق شهری محسوب می شوند و عوامل زیادی در آنها دخیل اند که از آن میان می توان به عدم پیروی از یک برنامه منسجم، عوامل کالبدی، عملکردی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره اشاره کرد. تاثیر مخرب هر یک از عوامل فوق سبب کاهش ارزش های کمی و کیفی محیط زیست در محدوده هایی از شهر می گردد و با نزول ارزش های سکونتی- عملکردی در این قبیل محدوده ها، امر بهسازی و نوسازی متوقف می گردد و فرسودگی و ناکارآمدی بر آنها مستولی می گردد. بدین ترتیب بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری بازتابی از تاثیر عوامل مخرب می باشند که برای برخی از ساکنان غیر قابل سکونت و باعث گریز آنان از این مناطق می گردد. بافت های فرسوده اگر چه به خودی خود به عنوان یک معضل شهری مطرح می شوند، اما در حقیقت پتانسیل بالقوه ای می باشند که می توان با شناسایی، برنامه ریزی و اجرای دقیق به یک فرصت خوب تبدیل شود. در حال حاضر بافت های فرسوده و ناکار آمد در کشور ما به عنوان مشکل اساسی در شهرهای مختلف و حتی روستاها مطرح می باشند. بافت هایی که زمانی مرکز تمرکز جمعیت و اقتصاد بوده اند، می روند تا به نقاط کم بازده و بی بازده اقتصادی در شهر تبدیل شوند. همچنین این بافت ها به لحاظ اجتماعی و فرهنگی نیز به دلیل تمرکز کمتر جمعیت تبدیل به مناطق ناامن و مراکز جرم خیز شده اند. بر خلاف تصور برخی که بافت های فرسوده و قدیمی را بخش هایی هزینه بر برای دولت می دانند، بسیاری از کشورهای دنیا به این مساله به چشم یک فرصت طلایی برای شکوفایی اقتصادی، کاهش معضل بیکاری، تقویت و مقاوم سازی ساختمان های مسکونی و افزایش واحدهای مسکونی می نگرند. گذشته از قیمتی بودن فرصت احیای این بافت ها، در حال حاضر بیشتر از اینکه بافت های فرسوده نیاز به احیا و بازسازی داشته باشند، بخش نابسامان مسکن به این بافت ها به عنوان پتانسیلی برای جبران کمبود مسکن نیازمند است. در حال حاضر و تا زمان اتخاذ سیاست های روشن، عملی و مطمئن، مشکل اساسی مواجهه با مساله بافت های فرسوده شهری، مشکل تصمیم گیری و برنامه ریزی در ابعاد کلان و خرد است. مسائل طراحی شهری و معماری و چگونگی سامان دادن به فضای شهری در بافت فرسوده در اولویت بعدی قرار دارد. بنابراین رفع نابسامانی های موجود و ارتقای کیفی و کمی شرایط زیست محیطی، مستلزم برنامه ریزی و تهیه و تدوین و ساماندهی توسعه پایدار شهری و بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و اجرا و نظارت صحیح این برنامه ها در این مناطق توسط مسوولان تصمیم گیر و تصمیم ساز و استفاده بهینه از مشارکت مردمی است.
کلیدواژگان: بافت های فرسوده شهری، نوسازی، بهسازی، بافت های ناکارآمد، فرصت، تهدید، مشارکت مردمی، بخش خصوصی -
صفحه 1
-
Page 1Maymand rocky village is located 32 km from north east of shahre-babak city in kerman Province. This village is regarded as one of the oldest habitats of the world, exhibiting a wonderful civilization. The houses are built on natural landscapes, most of which being geological fromations. The purpose of this article is to introduce the tourism potentials of this village. The village can be taken into more consideration as one of the main recreation centers in the area, and in the world. The pesonal observations and surveys in the area have been utilized for this purpose.
-
Page 25Sistan is a desert in eastern Iran near Hamoon Lake. Burnt City, situated in Sistan and Baluchestan Province in southeast of Iran, is one of the most important pre-historic sites of the country. Eight seasons of archaeological excavations in the site show that Burnt City was an important center of civilization and trade some 5000 years ago. This city is regarded as a crucial historical site in the eastern Iranian plateau.Burnt City is one of the key historical sites of Iran. Some unique relics such as the animated figure of a goat on a clay barrel, which is believed to be the first animation work in the history of the world, and a very unique backgammon, which is also believed to be the oldest one in the world, have been discovered in this historical site during the archeological excavations. The first brain surgery and other initial operations indicated importance of this city.
-
Page 45The water fluctuation rates due to the drought (1996-2004) affected economic and social activities of rural regions. The rate of water change has been intensive in rural Qanats and during spring. Qanat abundance in rural region of Shandiz has affected farming and productivity of farms. Shandiz district having 330 km2 area, is located in Binalod zone. The price of water extracted from Qanats was 90000 tomans per hour in 1996, being increased to about 525000 tomans in 2004. The increment of water prices to such a big amount was not experienced during the last half of the century.
-
Page 67Precipitation, as one of the main climatic elements, could be also regarded as the most important environmental index in any geographic area. In the past few years, Marand County, located in the north-west of Iran, has experienced some meaningful variations in rainfall values. Accordingly, the main objective of this study was to extract temporal and spatial distribution of Marand County rainfall values, using a few simple graphical, statistical and a Geographic Information System (GIS) procedures.Having these purposes, all available rainfall records, taking from each existent climatic station, were analyzed. At the first step, primary descriptive parameters including: raw data, smoothed values, averages and fluctuating factors have been graphically displayed. At the second stage, all seasonal and annual rainfall distribution maps were calculated and mapped applying a GIS technique. As a whole, the results found were indicators of some meaningful variations and fluctuations in all scales over the time addressed
-
Page 85Freezing is a situation in which the air temperature drops below zero degrees centigrade. An accurate knowledge on the fluctuations of freezing dates can help us protect daily agricultural activities, particularly those being sensitive for temperature fluctuations. In this paper, we have studied the fluctuations in freezing dates of the first freezing of the fall and the last freezing of winter seasons in 4 temperature thresholds of A= (-2.2 to zero), B= (-2.2 to -4.4), C= (-4.4 to -6.6), and D= (-6.6 and lower) of Ahar township for a 20 year period. After extracting the dates of first and last freezing dates of fall and winter seasons respectively, we established the first day of Persian month (Mehr) as the basis for Julius calendar, then calculated the daily freezing amounts on the above-mentioned thresholds. The normality of the data was confirmed with a confidence level of 95%, and the freezing occurrence dates were also determined in different confidence limits of 99.9%, 95%, 90%, 80%, and 60%.
-
Page 101Looking at the rural construction in several areas of the country would prove the wise explanation of residences from the available materials and their trial in better utilization of materials to fulfill their requirements. Perhaps these materials technically have less stability, but their selection and utilization resolve most of the social, economic and even environmental problems of their residences. In the current article while the role and the rate of impact on materials used in physical structure of residential unites are evaluated, the rate of correlation and relationship between these factors has been indentified using the Pearson correlation. The statistical society of the research was consisted of 15 villages of East Azerbaijan with different topographies.
-
The Rehabitilation and Renewal of Old Urban Textures: The Transformation of Threats to OpportunitiesPage 117
Urban old textures can be regarded as a disease in city structures. Many factors cause such illness including, lack of obedience from an orderly program, spatial and physical factors, environmental, economic, and social causes, and so on. The damaging effects of each of these factors reduces environmental values of the cities. This results in a pause in the renewal of urban old textures.Despite some imaginations that argue: The old urban textures are costly for the government, many countries take this as a golden opportunity for economic development, unemployment reduction, strengthening residential buildings, and the increasing of settlements. For overcoming such an urban problem, and with the aim of environmental promotion of cities, there is a need for replanning and renewing of old urban textures with a better exploitation of public participation.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.